Nowelizacja kodeksu spółek handlowych, która obowiązuje od 13 października 2022 roku, nie wprowadziła żadnych zmian w regulacjach podatkowych. Nie oznacza to jednak, że pozostaje bez wpływu na obowiązki podatkowe spółek.
Na które nowe rozwiązania zawarte w kodeksie spółek handlowych należy zwrócić uwagę w kontekście obowiązków podatkowych?
Z założenia nowe przepisy dotyczące funkcjonowania tzw. grup spółek mają ułatwiać sprawne „zarządzanie” przez spółkę dominującą grupą spółek zależnych, w związku z realizacją wspólnej strategii gospodarczej grupy. Głównym narzędziem pozwalającym na sprawne zarządzanie grupą spółek ma być z kolei możliwość wydawania spółkom zależnym przez spółkę dominującą wiążących poleceń. Wiążące polecenia mogą dotyczyć – zgodnie z brzmieniem nowych przepisów kodeksu spółek handlowych – prowadzenia spraw spółki, a więc zakres ich zastosowania może być bardzo szeroki i może obejmować czynności zarówno o charakterze faktycznym, jak i czynności prawne (np. nakaz zawarcia określonej umowy z osobą trzecią, jeżeli będzie to leżało w interesie grupy spółek). Wiele, a w praktyce większość, takich czynności będzie też mieć określone skutki podatkowe.
Czego od spółek dominujących i spółek zależnych wymagają przepisy podatkowe?
W skrócie:
- stosowania zasady ceny rynkowej (arm’s length) w transakcjach z podmiotami powiązanymi,
- przygotowania dokumentacji cen transferowych dla istotnych wartościowo transakcji z podmiotami powiązanymi (o wartości powyżej progów określonych w przepisach podatkowych), ze szczegółowym opisem warunków transakcji i wykazaniem ich rynkowego charakteru,
- złożenia przez zarząd „corocznego” oświadczenia (pod groźbą sankcji karno-skarbowych z tytułu jego nieprawdziwości), że ceny transferowe objęte dokumentacją cen transferowych są ustalane na warunkach rynkowych tj. takich, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane.
W jakim zakresie wiążące polecenia mogą mieć istotny wpływ na obowiązki podatkowe spółek?
Należy pamiętać, że pomimo tego, że kodeks spółek handlowych pozwala aktualnie na tworzenie grup spółek i wydawanie w ich ramach wiążących poleceń przez spółkę dominującą spółkom zależnym, to jednak spółki zależne pozostają „jednostkowymi” podatnikami, zobowiązanym do stosowania wszystkich przepisów podatkowych mających do nich (indywidualnie) zastosowanie, w tym w szczególności w zakresie cen transferowych w transakcjach zawieranych z podmiotami powiązanymi. Realizacja wiążącego polecenia może więc podlegać ocenie przez organy podatkowe np. z punktu widzenia zasadności poniesienia przez spółkę określonego kosztu (na polecenie spółki dominującej) i rozpoznania go jako kosztu podatkowego w gruncie podatku CIT, odliczenia podatku VAT w związku z realizacją transakcji „poleconej” przez spółkę zależną czy zachowania zasady rynkowości w relacjach z podmiotami powiązanymi wymaganej przez przepisy o cenach transferowych.
Czy realizacja wiążącego polecenia wyłącza stosowanie przepisów o cenach transferowych?
Realizacja wiążącego polecenia przez spółkę zależną nie wyłącza stosowania przepisów o cenach transferowych. Na gruncie prawa podatkowego spółki zależne powinny bezwzględnie stosować zasadę ceny rynkowej, a odstępstwa od jej stosowania (spowodowane koniecznością wykonania wiążącego polecenia otrzymanego od spółki dominującej) mogą wiązać się z dotkliwymi konsekwencjami (w tym doszacowaniem podatku CIT, nałożeniem dodatkowego zobowiązania podatkowego od doszacowanego dochodu lub zakwestionowanej straty, odpowiedzialnością członków zarządu).
Czy wymogi w zakresie cen transferowych wyłączają konieczność realizacji wiążącego polecenia?
W przepisach podatkowych oraz przepisach kodeksu spółek handlowych brak jest regulacji, które wprost przewidywałyby taką możliwość. Otwarta pozostaje kwestia czy potencjalne negatywne konsekwencje podatkowe realizacji wiążącego polecenia będą umożliwiały spółce zależnej powołanie się na „uzasadnioną obawę, że wiążące polecenie jest sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę” jako przesłankę do odmowy wykonania wiążącego polecenia (zob. art. 214 § 2 KSH obejmujący jednak tylko spółki niebędące spółkami jednoosobowymi – Link do artykułu. Wydaje się, że tak postawione pytanie można odpowiedzieć twierdząco, aczkolwiek odpowiedź przyniesie dopiero praktyka stosowania nowych przepisów.
